Government of Timor-Leste

SEFOPE

Direccao Nacional Emprego Exterior

SEFOPE Factsheet 4 – PROSESU ATU REKLAMA OSAN PENSAUN (Traballador ne’ebé mak fila ona mai Timor)

1. Definisaun:

Bazeia-ba Lei nasaun Australia nian, empregadór Australia (ne’ebé mak aprovadu) sira tenke selu osan hanesan fundu ba pensaun nian, ho montante sira ne’ebé mak igual ba 9.5% husi salariu ne’ebé mak traballadór sira simu kada semana. Osan pensaun ida 9.5% ne’e adisionál ba pagamentu ne’ebé mak empregadór sira selu ba traballador sira kada semana.

2. Montante osan pensaun ne’ebé empregadór sira sel

Montante osan ne’ebé selu ba traballadór sira nia konta pensaun ne’e sei diferente kada semana bazeia-ba salariu hira mak traballadór sirasimu kada semana.

3. Oinsá atu loke konta pensaun?

Wainhira traballadór sira foin primeira vez to iha Australia, empregadór sei akompana traballadór sira hosi hili kompania pensaun ida ne’ebé mak traballadór sira prefere no empregadór sira sei fasilita hodi prienxe dokumentu sira ne’ebe relevante hodi loke konta pensaun nian, sekarik traballadór sira seidauk iha konta.
Karik traballadór ne’ebe mak iha ona sira nia konta pensaun nian husi servisu ida antes, labele haluha tenke lori dokumentu sira ne’e wainhirasira mai servisu iha Australia.

4. Tipu pensaun kompania nian

Atu iha koñesementu kle’an kona-ba kompania ne’ebé mak responsabiliza ba osan pensaun ne’e, bele hare iha lista kompania no aksesu ba sira nia portál (website) hanesan tuir mai ne’e:
-> BT Super for life : https://www.bt.com.au/personal.html
-> AustSafe Super: https://www.austsafe.com.au/
-> One Path: https://www.onepath.com.au/personal/superannaution.aspxhtml
-> Sun Super: https://www.sunsuper.com.au/
-> Hostplus: https://www.Hostplus.com.au/

5. Oinsá atu bele prosesu osan pensaun?

Traballadór sira bele vizita Edifísiu DNEE hodi bele hetan tulun husi funsiunariu sira hodi prosesu osan
pensaun nian. Ekipa LSU sei ajuda prienxe formatu aplikasaun no haruka liu husi sistema online.
Traballadór sira mós bele ba portál tuir mai ne’e, (refere ba seksaun 9. Etapa atu prosesu osan pensaun) hodi bele prosesu rasik sira nia osan pensaun.
Traballadór sira bele aplika hodi prosesu no hetan sira nia osan pensaun, wainhira sira nia vistu mate  tiha liu husi fulan ida.
Wainhira hetan pagamentu, sei ko’a 15% husi ita nia total osan pensaun ne’ebé ita hetan. Wainhira ita nia osan pensaun transfere mai ita nia nasaun (Timor-Leste), sei ko’a tan 38%.

6. Se mak bele halo reklamasaun sekarik traballador ida mate?

Reprezentante familia ida bele halo reklamasaun maibé tenke família rasik ka familia besik hanesan inan-aman, fén, laen, oan ka maun alin ne’ebé mak durante ne’e tau matan ka besik liu ba traballadór ne’e.

7. Dokumentu saida mak presiza hodi prosesu traballadór ne’ebé mak mate ona ne’e nia osan pensaun? 

Dokumentu sira tuir mai ne’e presiza prepara antes hala’o prosesu ba osan pensaun matebian nian:
-> Kopia sertidaun Obitu husi Hospital Nasional
-> Sertidaun Obitu traduz tiha ona ba Inglez no sertifikadu husi Servisu Notariadu husi Ministériu  Justísa
-> Sertidaun RDTL husi família nian atu konfirma pessoal ne’e mak nia família rasik (aman, inan, fén, laen, nsst)
-> Sertidaun RDTL traduz tiha ona ba Inglez no sertifikadu husi Servisu Notariadu husi Ministériu Justísa
-> Kopia traballdór nia passaporte ne’ebé sertifikadu husi Servisu Notariadu husi Ministériu Justísa
-> Karta kondusaun traballadór nian (karik iha)
-> Kopia BI traballadór nian ne’ebé sertifikadu husi Servisu Notariadu
-> Sertidaun RDTL família nian (membru família ne’ebé mak hetan autorizasaun husi matebian/ ahli waris)
-> Sertidaun RDTL família nian traduz tiha ona ba Inglez no sertifikadu husi Servisu Notariadu husi
Ministériu Justísa

8. Dokumentu sira ne’ebe presiza atu halo reklamasun mak hanesan tuir mai ne’e: 

-> Passaporte ne’ebé mak sei válidu
-> Númeru referensia taxa
-> Númeru BSB
-> Númeru referensia membru pensaun nian
-> Konta bankaria
-> Númeru ABN
-> Nota pagamentu ikus liu
-> Enderesu email ne’ebé mak sei ativu


DOWNLOAD PDF